مهارت‌های مورد نیاز دانشجو در آموزش الکترونیکی
دکتر فرهاد سراجی، عضو هیات علمی دانشگاه بوعلی سینا
شاید در این مدتی که با آموزش الکترونیکی مشغول هستید، احساس کنید که این شیوه آموزش از جهات مختلف با آموزش رو در رو و حضوری تفاوت دارد. در این شیوه آموزشی استاد و دانشجو به جای ارتباط حضوری از طریق ابزارها، نوشته ها، پیام های صوتی و ویدئویی با یکدیگر تعامل برقرار می کنند. گرچه برخی از فرآیندهای آموزش و یادگیری در دو محیط حضوری و الکترونیکی شبیه به هم است ولی تفاوت های بین آنها نیز کم نیست. موفقیت شما در شیوه آموزش به دو عامل مهم بستگی دارد: کیفیت برنامه آموزشی و مهارت ها و ویژگی های شخصی خودتان. برنامه آموزشی را دانشگاه و اساتید تهیه و ارائه می کنند ولی مهارت ها و ویژگی ها در اختیار شماست که می توانید این مهارت ها را با تمرین و دقت بیشتر تقویت کنید. بنابراین مهارت ها و ویژگی های که می تواند به شما کمک کند تا از آموزش الکترونیکی بیشتر و مفیدتر استفاده کنید، عبارتند از:
۱- استفاده از درس افزار و ابزارهای اینترنتی. برای ارائه آموزش الکترونیکی رسمی از درس افزار، کلاس الکترونیکی یا سامانه مدیریت یادگیری استفاده می¬شود، به عنوان دانشجو باید نحوه کارکرد آن سامانه یا درس افزار را یاد بگیرید و در کار کردن با آن مشکلی نداشته باشید و بتوانید محتوای خود را دریافت و فایل های مورد نظرتان را ارسال کنید و با همکلاسان خود پیام مبادله کنید. ابزارهای اینترنتی مانند شبکه های اجتماعی، پایگاه داده های علمی و موتورهای جستجو را بشناسید و در انجام تکالیف و بحث ها از این ابزارها به راحتی استفاده کنید.
۲- مهارت های ارتباط سنکرون(همزمان) و آسنکرون(ناهمزمان). ارتباط الکترونیکی با ارتباط حضوری تفاوت دارد. در ارتباط حضوری زبان بدن به فرد کمک می کند تا مقاصد خود را راحت تر بیان نماید ولی در ارتباط الکترونیکی باید از زبان گفتاری یا نوشتاری برای بیان مقاصد استفاده شود. بنابراین در استفاده از کلمات و جملات باید بیشتر دقت کرد تا بتوان مقصود خود را به فرد مقابل انتقال داد.
۳- مدیریت زمان. زمان قابل ذخیره کردن و قابل انتقال نیست، فقط باید از آن به طور مناسب استفاده کرد. محیط الکترونیکی پر از اطلاعات جذاب است و هر یک از ما در شبکه های اجتماعی متعدد عضو هستیم و ممکن است در حین آموزش الکترونیکی اطلاعات و ارتباطات متنوع توجه ما را ساعت ها به سمت خود بکشاند. از این رو نیازمند مهارت مدیریت زمان هستیم و در حین یادگیری در محیط الکترونیکی باید مدام مراقبت کنیم که از مسیر اهداف مورد نظر خارج نشویم. پرسیدن این گونه سوالات از خودمان به مدیریت بهتر زمان کمک می کند: آیا به اهداف مورد نظرم رسیده ام؟ آیا این کارها به پیشرفتم در کار فعلی کمک می کند؟ آیا این اطلاعات مفید است؟ و مواردی از این قبیل.
۴- مهارت طرح سوال، بیان ایده ها و فکرها. در آموزش الکترونیکی فرصت شما برای طرح سوالات دقیق و عمیق بیشتر آموزش حضوری است، اما سوالات باید مشخص تر بیان شود تا استاد بتواند بهتر شما را راهنمایی کند. به عبارت دیگر ممکن است، سوال ضعیف سوء تفاهم یا بدفهمی ایجاد کند. بنابراین باید تا حد امکان در بیان سوال و ایده های مان دقت کنیم که سوالات روشن و مشخص بیان شود.
۵- مهارت مطالعه و یادگیری. در محیط آموزش الکترونیکی ما با متن و کلیپ صوتی و ویدئویی یا صوت و ویدئو استاد سروکار داریم. یادداشت برداری از این گونه محتواها قدری متفاوت از محتوای متنی است که ما در محیط حضوری از آن استفاده می کردیم. محتوای غالب در محیط حضوری همان متن بود اما مطالب یادگیری در آموزش الکترونیکی متنوع تر است و ما باید مهارت های مطالعه خود را متناسب با آنها تغییر دهیم.
۶- مهارت خودرهیابی. انسان های عصر دیجیتال بیش از هر زمان دیگر به مهارت خودرهیابی نیاز دارند. خودرهیابی یعنی اینکه فرد نیازهای خود را تشخیص دهد، برای رفع آن نیازها طرح داشته باشد و خود مسئولیت آن طرح را بپذیرد و البته از راهنمایی ها و مشورت دیگران بهره بگیرد. در آموزش الکترونیکی به دلیل غیرحضوری بودن ما نیاز داریم که در برخی زمینه ها مانند زمان مطالعه و نحوه مطالعه خودمان تصمیم بگیریم و مسئولیت آن را بپذیریم. بنابراین باید تلاش کنیم این مهارت ها را در خود پرورش دهیم. پس یادمان باشد، در آموزش الکترونیکی خودرهیابی می شود؛ درک نیازهای یادگیری( چه چیزی را نمی دانم؟) یافتن طرحی برای رفع نیازهای یادگیری( از کی بپرسم؟ از کدام منبع یادگیری استفاده کنم؟) و پذیرفتن مسئولیت همه این فرآیندها (چرا این منابع را خواندم؟ چرا این میزان زمان را صرف کردم؟ و چرا با فلانی مشورت کردم؟).
۷- مهارت برنامه ریزی. در آموزش حضوری برنامه هفتگی حضور در کلاس ها به ما داده می شود و طبق آن ما باید در کلاس ها حضور داشته باشیم. اجبار برای اجرای آن از طرف دانشکده و استاد اعمال می شود تا ما طبق برنامه در کلاس حضور پیدا کنیم. گرچه در آموزش الکترونیکی، هم برنامه منظمی از طرف دانشکده و استاد برای آموزش تدارک دیده می شود ولی لازمه اجرای صحیح آن همکاری و مشارکت دانشجو است. ما برای موفقیت در آموزش الکترونیکی باید دقیق برنامه ریزی کنیم که برای هر درس و هر تکلیف چه میزان زمان صرف کنیم؟ هر درس را در چه ساعتی و در چند ساعت مطالعه کنیم؟
۸- رعایت ملاحظات فیزیکی و جسمانی. مطالعه از روی کتاب با مطالعه از روی صفحه گوشی، لپ تاپ یا کامپیوتر متفاوت است. رعایت نحوه صحیح نسشتن، تغذیه، ورزش و مراقبت از چشم ها در آموزش الکترونیکی باید مد نظر قرار گیرد. این مساله به قدری مهم است که کتاب های متعددی در زمینه بهداشت استفاده از ابزارهای الکترونیکی نوشته شده است.
آموزش الکترونیکی از تعامل پیچیده شبکه محوری، محتوا محوری، فعالیت محوری و یادگیرنده محوری شکل می گیرد. بنابراین شما دانشجویان یکی از ستون های مهم آن هستید که با به کارگیری برخی مهارت ها می توانید آموزش الکترونیکی را به فرصت بهتر برای یادگیری بیشتر و عمیق تر تبدیل کنید. این مهارت ها صرفا محدود به محیط آموزش الکترونیکی نیستند و در عرصه های شغلی و زندگی شخصی نیز خیلی به موفقیت تان کمک می کنند. بنابراین بهتر است از این فرصت پیش آمده استفاده کنیم و این مهارت ها را در خود تقویت نمائیم.
منبع: سایت وزارت علوم